'Als we elkaar begrijpen'

‘Diervriendelijke fietspaden? Die bestaan niet.’ Aan het woord is Hans Krol van Natuurmonumenten. Hans is verantwoordelijk voor het beheer van een aantal natuurgebieden in Zuidwest-Drenthe, waaronder het Holtingerveld. ‘Sinds de jaren negentig zijn we de versnipperde natuur in Nederland weer aan het ontsnipperen, door natuurgebieden met elkaar te verbinden. Op kleine schaal gebeurt eigenlijk het omgekeerde. Fietspaden doorsnijden onze natuurgebieden en tasten het natuurlijke karakter van deze gebieden aan. Dat hoort eigenlijk niet. Het is alsof je een sticker op de nachtwacht plakt.’

‘Het is alsof je een sticker op de nachtwacht plakt’

E-bike

Onder andere door de opkomst van de e-bike stappen steeds meer mensen op de fiets. ‘Fietspaden zijn belangrijk voor het toerisme in onze gemeente,’ vertelt Henk-Jan Schelhaas. Namens de gemeente Westerveld voert hij allerlei civieltechnische projecten uit, waaronder aanleg en herstel van wegen en fietspaden. ‘In onze gemeente ligt 265 kilometer aan fietspaden. Een deel daarvan loopt door natuurgebieden. In het onderhoudsprogramma bij ons fietsenplan staat welke fietspaden we wanneer gaan onderhouden. Daarbij gaat onze voorkeur uit naar twee meter brede paden van beton die nauwelijks onderhoud nodig hebben. Voor dit soort fietspaden is een subisieregeling vanuit de provincie. Ligt zo’n fietspad er eenmaal in, dan gaat het zeker 40 jaar mee. Bovendien is het veilig en comfortabel fietsen over beton. De paden zijn egaal en hebben minder last van scheuren, boomwortelopdruk of plasvorming’. Of ze ook écht veiliger zijn, betwijfelt Hans: ‘Brede paden nodigen uit tot hard rijden. Hoe smaller een pad, hoe voorzichtiger men fietst.’

Warm beton

Hoe dan ook, wat wel vaststaat is dat brede betonnen fietspaden levensgevaarlijk zijn voor allerlei reptielen, zoals de ringslang, de adder, de hagedis en de hazelworm en ook amfibieën zoals de kleine watersalamander. Hans: ‘Als de zon op het fietspad schijnt, wordt het beton warm. Reptielen zijn koudbloedige dieren en hebben warmte nodig om tot activiteit te komen. Ze trekken daarom naar het warme beton om er in de zon te gaan liggen. Als het afkoelt, verstijven ze. Vaak kunnen ze niet op tijd wegkomen als er fietsers naderen, zeker omdat ze zich juist stilhouden bij mogelijk gevaar. Bovendien zijn die halfverharde paden vaak smaller en zo bereiken ze sneller de overkant. Ieder jaar zie je op het betonpad door het Dwingelderveld tot wel honderden dode salamanders, samen met dode adders. De gladde slang is al verdwenen, dus we moeten alles op alles zetten om de soorten die nog in het Holtingerveld leven te beschermen.’

‘Slangen en hagedissen trekken naar het warme beton’

Stikstofruimte

Een groot aantal fietspaden in de gemeente Westerveld heeft dringend onderhoud nodig. Waaronder drie fietspaden in het Holtingerveld, samen goed voor zo’n vijf kilometer fietsplezier. Om het leven van reptielen te sparen, kiest de gemeente hier voor halfverharding in plaats van beton. Daarbij brengt ze de paden, die in de loop der tijd steeds smaller zijn geworden, tot de oorspronkelijke breedte terug. Bijvoorbeeld van 80 centimeter naar 1 meter 40. Nog altijd flink smaller dan 2 meter dus. Henk-Jan: ‘Smallere, halfverharde fietspaden zijn minder schadelijk voor reptielen. Bovendien hebben we voor onderhoud geen stikstofruimte nodig. Omdat we de fietspaden niet breder maken, hoeven we ook geen land van terreineigenaren aan te kopen. Daardoor gaat het allemaal veel sneller. Daar komt nog eens bij dat we het werk met kleinere machines kunnen doen met veel minder impact op de natuur.’

Natura 2000

Genoeg redenen dus om bij dit project te kiezen voor halfverharde fietspaden op de oorspronkelijke breedte. En dat ziet de provincie zeker ook in. Hans: ‘Samen met Natuurmonumenten, het Drents Landschap en de gemeente Westerveld zijn we met de provincie in gesprek gegaan over aanpassing van de subisidieregeling. Die aanpassing komt er. In de loop van dit jaar is er ook subsidie beschikbaar voor onderhoud aan bestaande halfverharde fietspaden. Dat betekent dat we als terreineigenaren in Natura 2000-gebieden 70% van onze kosten vergoed kunnen krijgen. En daarmee kan ons project met de gemeente Westerveld van start. Als het een beetje meezit zijn de fietspaden in het Holtingerveld in 2025 weer tiptop in orde.’

‘Er is ook subsidie beschikbaar voor bestaande halfverharde fietspaden’

Complimenten

De samenwerking is een goed voorbeeld van win-win. En van geven en nemen. Henk-Jan: ‘Drenthe is de fietsprovincie bij uitstek met veel natuur. Met mooie en veilige fietspaden door natuurgebieden dragen we daaraan bij. Tegelijkertijd beperken we de schade aan de natuur en verkleinen we het risico voor reptielen. Door als Natuurmonumenten en gemeente samen te werken en de subsidieaanvraag samen op te pakken, kunnen we beiden ambities combineren.’ Hans vult aan: ‘Het is belangrijk dat overheden weten hoe kwetsbaar natuurgebieden zijn en daar ook rekening mee willen houden. En wij moeten snappen welke belangen bij overheden spelen. Als we elkaar begrijpen, komen we tot betere oplossingen.’