Elperstroom
Het gebied Elperstroom vormt de bovenloop van de Beilerstroom op de westelijke flank van de Hondsrug. Het natuurterrein ligt in het kenmerkende esdorpenlandschap ten oosten van Elp en ligt deels ingeklemd tussen de bossen van Grolloo en Schoonloo, onderdeel van de boswachterij Hart van Drenthe. De Elperstroom vormt vanouds het hooi- en weilandgebied in dit esdorpenlandschap. De graslanden zijn vaak van elkaar gescheiden door greppels, houtwallen en kleine bosjes. Al snel na de Tweede Wereldoorlog kwamen de onbemeste graslanden van de Reitma, onderdeel van het Natura 2000-gebied, op een lijst met te behouden waardevolle blauwgraslanden.
Het gebied heeft een complexe bodemstructuur met leem, veen en zand. De bijzondere natuur is voor een groot deel afhankelijk van mineraalrijk kwelwater uit de ondergrond. De kwel wordt deels beïnvloed door opstuwing langs een diep in de bodem aanwezige zoutkoepel. Het kwelwater is relatief kalkrijk, waardoor zich hier kalkmoerassen en blauwgraslanden hebben ontwikkeld met veel bijzondere planten, zoals vlozegge, blonde zegge en vleeskleurige orchis.
Op de flanken van het dal liggen enkele heischrale graslanden en een waardevol vochtig heideveld met gagelstruwelen. Het noordelijke deel van het gebied, de Oosterma en de Stroetma is ingericht met het oog op natuurlijke ontwikkelingen. Het oude cultuurlandschap is hier op enkele waardevolle graslanden na losgelaten om natuurlijke ontwikkeling tot te stimuleren.
Aanwijzing
De Rijksoverheid heeft het gebied Elperstroom in 2004 bij de Europese Unie aangemeld en in 2013 aangewezen als Natura 2000-gebied. Het totale aangewezen gebied is 351 hectare groot. Behalve het eigenlijke beekdal maakt ook een deel van de bossen van Schoonloo en het tussenliggende heringerichte, voormalige landbouwgebied deel uit van de aanwijzing.
Om te voorkomen dat het blauwgrasland verder achteruitgaat en het kalkmoeras zelfs geheel verdwijnt is aan het gebied een zogenaamde “sense of urgency” toegekend. Voor de Sense of Urgency gebieden moeten de watercondities zo snel mogelijk in orde zijn.
Habitattypen
- H3160 Zure vennen
- H4010A Vochtige heide
- H6230 Heischrale graslanden
- H6410 Blauwgrasland
- H7110B Actieve hoogvenen (heideveentjes)
- H7230 Kalkmoeras
- H91E0C Vochtige alluviale bossen
Beheer en inrichting
De verdroging van de waardevolle blauwgraslanden en het kalkmoeras in de Elperstroom is voor een groot deel veroorzaakt door de optimale op land- en bosbouw gerichte inrichting van het omliggende gebied. Sinds de jaren 80 van de vorige eeuw werken waterschap, provincie en Staatsbosbeheer samen om stapje voor stapje te werken aan herstel van de waterhuishouding. Dit is met afstand de belangrijkste opgave voor dit gebied. Daarom zijn al diverse greppels en sloten gedicht en is de gegraven brede afvoersloot Elperstroom veranderd in een ondiepe slenk waardoor het water vrij kan afstromen.
Het dagelijks beheer van het gebied bestaat uit maaien en afvoeren van het gewas, begrazing van delen van de graslanden met een schaapskudde en het extensief begrazen met runderen.
Het zuidelijke deelgebied Grevema zal in de komende jaren worden ingericht al natuurgebied, vooral om als buffer te dienen voor het behoud van kwelwater in het aanpalende deelgebied Reitma.