Dwingelderveld
Nationaal Park Dwingelderveld is beroemd van vanwege de uitgestrekte, licht glooiende heide met veel vennetjes en veentjes. Het heide- en bosgebied vormt een waardevol onderdeel van het oude Drentse esdorpenlandschap.
De heide heeft een voornamelijk vochtig karakter en is de grootste en belangrijkste natte heide van West-Europa. Behalve natte heide en veen herbergt het nationaal park ook goed ontwikkelde oude eikenbossen, droge heide, heischrale graslanden en jeneverbesstruwelen.
De beroemde natuurbeschermer Jac. P. Thijsse heeft erin de 20e eeuw voor gezorgd dat het grootste deel van het huidige Natura 2000-gebied ontsnapte aan de ontginningsgolf die toen door Drenthe raasde en dus behouden bleef. De rest van het gebied is grotendeels bebost en vormt ongeveer een derde van het aangewezen gebied.
In de bossen liggen diverse vennetjes en kleine heidevelden. Het Lheebroekerzand is een zeer afwisselend stuifzandgebied met bos, heide, een uitgestrekt jeneverbesstruweel en prachtige vennen zoals Kliplo.
De Anserdennen in het westen is een licht heuvelachtig bosgebied op voormalig stuifzand met heide en vennen. Het Noordenveld is een heringericht voormalig landbouwgebied, waar het heidelandschap door natuurontwikkeling een nieuwe kans heeft gekregen.
Aanwijzing
Het gebied is ongeveer 3770 hectare groot en is in 1996 door de Rijksoverheid bij de Europese Unie aangemeld. Vervolgens is het Dwingelderveld in 2013 als Natura 2000-gebied aangewezen. Globaal gaat het om het grote aaneengesloten bos- en heidegebied tussen Dwingeloo en Ruinen en Rijksweg A28.
Habitattypen
- H2310 Stuifzandheiden met struikhei
- H2320 Binnenlandse kraaiheibegroeiingen
- H2330 Zandverstuivingen
- H3110 Zeer zwak gebufferde vennen met o.a. oeverkruid en waterlobelia
- H3130 Zwak gebufferde vennen
- H3160 Zure vennen
- H4010A Vochtige heide
- H4030 Droge heide
- H5130 Jeneverbesstruwelen
- H6230 Heischrale graslanden
- H7110B Actieve hoogvenen (heideveentjes)
- H7120 Herstellende hoogveen
- H7150 Pioniersvegetaties met snavelbiezen
- H9120 Beuken-eikenbossen met hulst
- H9190 Oude eikenbossen
- H91D0 Hoogeveenbossen
Broedvogelsoorten
- A004 Dodaars
- A008 Geoorde fuut
- A052 Wintertaling
- A056 Slobeend
- A236 Zwarte specht
- A246 Boomleeuwerik
- A275 Paapje
- A276 Roodborsttapuit
- A277 Tapuit
Niet-broedvogelsoorten
- A037 Kleine Zwaan
- A039 Toendrarietgans
Beheer en inrichting
De afgelopen jaren is veel energie gestoken in het herstel van de waterhuishouding, het herstel van vergraste heide en het vitaliseren van de jeneverbesstruwelen en veengebieden. Tussen 2010 en 2016 is daarvoor een omvangrijk Life-project uitgevoerd. Daarvoor zijn sloten en greppels gedicht, zijn delen van de vervuilde bovengrond afgegraven, reliëf teruggebracht en is de natuurlijke afwatering hersteld. Het gevolg daarvan is dat er hier een omvangrijk nieuw heideveld is ontstaan, afgewisseld met natte slenken en struweel (struikgewas). Orchideeën, gentianen en de vogel grauwe klauwier hebben het herstelde gebied snel gevonden.
Ook in ander delen van het gebied is natuurherstel uitgevoerd. Zo is bijvoorbeeld in de Holtveenslenk een ontgonnen heideveld en productiebos omgezet in een ven en natte heide en zijn er sloten gedempt. Met succes, want bijzondere soorten als geoorde fuut en gevlekte orchis keerden terug. In het Koelevaartsveen dook na herstel de zeer zeldzame waterlobelia op.
Het beheer van de heide bestaat voornamelijk uit begrazing met de drie schaapskuddes en via runderen van lokale boeren. Dit beheer wordt aangevuld met lokaal maaien en chopperen, een soort kruising tussen plaggen en maaien. Hier en daar wordt de verzuring vanwege de te grote neerslag van stikstof besteden door het strooien van kalk waardoor planten als heidekartelblad en valkruid weer een kans krijgen.