Vraag en antwoord programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed

Wat houdt het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed in?

Met het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed krijgen eigenaren van klein maatschappelijk vastgoed van ervaren deskundigen gratis begeleiding en advies om tot een plan van aanpak te komen voor het verduurzamen van hun gebouw of gebouwen. De eigenaren kunnen ook ondersteuning krijgen bij het inrichten en organiseren van het verduurzamen van de gehele vastgoedportefeuille.

Wat betekent het verduurzamen van een gebouw?

In het kader van het Klimaatakkoord werken we gestaag aan een energieneutrale gebouwde omgeving. Daar hoort ook het maatschappelijk vastgoed bij.

Een gebouw is duurzaam als er gebruik wordt gemaakt van hernieuwbare energie in plaats van fossiele brandstoffen. Hernieuwbare energie is afkomstig van natuurlijke bronnen die constant worden aangevuld, zoals wind, waterkracht, zon, bodem en buitenluchtwarmte. Verder zijn bijvoorbeeld in een duurzaam gebouw de muren, vloer en dak goed geïsoleerd en is energiezuinige verlichting geïnstalleerd.

Wat wordt verstaan onder maatschappelijk vastgoed?

Tot maatschappelijk vastgoed behoren gebouwen met een publieke functie op het gebied van onderwijs, sport, cultuur, welzijn, maatschappelijke opvang en/of zorg. Het maatschappelijk vastgoed dat onder het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed valt, zijn onder andere scholen voor primair en voortgezet onderwijs, culturele centra, verpleegtehuizen, gezondheidscentra, buurthuizen en sportaccommodaties.

Wat wordt verstaan onder klein maatschappelijk vastgoedeigenaren?

Klein maatschappelijk vastgoedeigenaren zijn eigenaren van maatschappelijk vastgoed die minstens één en maximaal tien gebouwen in bezit hebben.

Welke eigenaren van maatschappelijk vastgoed komen in aanmerking voor het programma?

Eigenaren van maatschappelijk vastgoed, die minstens één en maximaal tien gebouwen in bezit hebben, komen in aanmerking voor het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed. De volgende partijen komen hiervoor in aanmerking:

• gemeenten met minder dan 25.000 inwoners;
• onderwijsinstellingen in het primair onderwijs die minstens één en maximaal tien gebouwen in bezit hebben. De onderwijsinstelling hoeft geen economisch eigenaar te zijn;
• onderwijsinstellingen in het voortgezet onderwijs die minstens één en maximaal vijf gebouwen in bezit hebben. De onderwijsinstelling hoeft geen economisch eigenaar te zijn;
• culturele instellingen met een ANBI-status, die minstens één en maximaal tien gebouwen in bezit hebben;
• dorps- en buurthuizen;
• zorgaanbieders in de langdurige zorg die een WLZ-instelling zijn (Wet langdurig Zorg) die minstens één en maximaal tien gebouwen in bezit hebben;
• zorgaanbieders in de eerstelijnszorg (huisartsen, tandartsen, gezondheidscentra, etc).

Wie is verantwoordelijk voor het programma?

De provincie Drenthe voert het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed uit met financiële ondersteuning van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Vanuit het ministerie is er een totaalbudget beschikbaar van bijna 24 miljoen euro waarmee landelijk ruim 2.000 kleine vastgoedeigenaren kunnen worden geholpen.

Waarom het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed?

In het Klimaatakkoord zijn stevige doelen gesteld, met de opgave om in 2030 49% minder CO₂ uit te stoten ten opzichte van het jaar 1990. Met het Klimaatakkoord geeft het Rijk de Nederlandse invulling van het Klimaatverdrag in Parijs (12 december 2015).

In het Klimaatakkoord wordt maatschappelijk vastgoed als één van de pijlers benoemd, omdat een groot deel van de gebouwen in Nederland behoort tot maatschappelijk vastgoed. Met het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed krijgen zij de mogelijkheid gratis kennis en kunde in te zetten om tot een plan van aanpak te komen om hun maatschappelijk vastgoed te verduurzamen en een goede strategie te bepalen voor de gehele vastgoedportefeuille.

Bovendien hebben eigenaren van maatschappelijk vastgoed een voorbeeldfunctie. Doordat bijvoorbeeld een school en het gebouw van de huisarts zijn verduurzaamd, kunnen omwonenden en andere woningbezitters enthousiast worden om thuis zelf ook verduurzamingsstappen te ondernemen. Verduurzaming van maatschappelijk vastgoed heeft hierdoor een positief effect op de woonomgeving en hopelijk een aanjagende rol.

Meer informatie over het Klimaatakkoord, zie www.klimaatakkoord.nl

In het Klimaatakkoord staat beschreven dat verschillende sectoren in het maatschappelijk vastgoed een sectorale routekaart maken. Wat houdt dat in?

Met een routekaart wordt inzichtelijk gemaakt op welke manier een sector werkt aan de klimaatdoelen. Een routekaart geeft inzicht in de geplande maatregelen en de verwachte vermindering van de CO₂-uitstoot en is een instrument om de regie te houden over het verduurzamen van het vastgoed. De vastgestelde routekaarten dienen als basis voor de advisering en begeleiding van de betreffende vastgoedeigenaren naar duurzamer vastgoed.

De routekaarten zijn te vinden op https://bouwstenen.nl/routekaart-maatschappelijk-vastgoed

Wat is de aanpak van het programma?

Het programma richt zich op informeren, advies en begeleiding, kennisdeling en vraagbundeling van de partijen die in aanmerking komen voor het programma. Door klein maatschappelijk vastgoedeigenaren te informeren, zijn ze op de hoogte van programma. Als ze in aanmerking komen en mee willen doen aan het programma krijgen ze gratis advies en begeleiding om tot een plan van aanpak te komen om hun gebouw(en) te verduurzamen. Kennis wordt gedeeld om van elkaar te leren en elkaar te inspireren. Bij het onderdeel vraagbundeling wordt gestreefd om voor het verduurzamen van gebouwen gezamenlijk maatregelen in te kopen.

Staat het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed op zichzelf?

Het programma haakt waar mogelijk aan bij:

• tientallen lokale (burger) energie-initiatieven, waaronder die van energiecoöperaties – zie bijvoorbeeld https://drentsekei.nl/;
• gemeentelijke initiatieven op dorps- en wijkniveau, waaronder de Transitievisie warmte en wijkuitvoeringsplannen en de Regionale Energiestrategie (RES) regio Drenthe.
• het Programma Aardgasvrije wijken in onder meer:
  • gemeente Assen
  • Hoogeveen
  • het dorp Ansen

Als het relevant is, wordt het programma gecombineerd met andere projecten en programma’s van de provincie, zoals de verduurzaming van erfgoed en het project Zon op dak.

Tot hoe lang loopt het programma?

Het programma loopt tot 1 januari 2025.

Om hoeveel gebouwen gaat het in Drenthe?

Voor 1 januari 2024 moeten in totaal van 214 gebouwen in Drenthe plannen van aanpak gereed zijn, verdeeld over de zeven doelgroepen. Momenteel zitten daarvan 31 gebouwen in lopende trajecten van het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed.

Wat houdt de begeleiding en het advies in?

Met het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed wil de provincie maatwerk leveren voor de doelgroepen en waar mogelijk samenwerken met bestaande vertegenwoordigers en in aanwezige overlegstructuren. Zogeheten duurzaamheidscoaches en projectfacilitatoren begeleiden eigenaren van klein maatschappelijk vastgoed om inzicht te krijgen in onder meer:

• de stappen die moeten worden genomen om het gebouw/de gebouwen te verduurzamen met als resultaat een plan van aanpak/businesscase;
• de wijze waarop de maatregelen kunnen worden gefinancierd. NB: financiële middelen om de maatregelen uit te voeren, vallen niet onder het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed. De eindbeslissing om te investeren en de financiële besluiten die daarbij horen, blijft en blijven van de eigenaar;
• het vinden van de juiste partijen voor de uitvoering.

Vastgoedeigenaren met meer dan vijf eigen gebouwen kunnen worden ondersteund en begeleid in het inrichten en organiseren van de verduurzaming van de gehele vastgoedportefeuille.

Wat is het verschil met de energiecoaches van het Drents Energieloket?

De energiecoaches die door het Drents Energieloket zijn opgeleid, richten zich uitsluitend op het energiezuinig maken van woningen. Grotere gebouwen en complexere gebouwen vragen om ander advies dan een woning. Het streven naar verbetering van de energieprestatie geldt natuurlijk voor beiden.

Waarom de gemeenten Westerveld en De Wolden?

Het programma is gericht op gemeenten met minder dan 25.000 inwoners (peildatum 1 oktober 2020). De gemeenten De Wolden en Westerveld zijn kleine plattelandsgemeenten met minder dan 25.000 inwoners en een zeer diverse vastgoedportefeuille.

Waarom scholen in het primair onderwijs?

Scholen uit het primair onderwijs staan samen met de gemeenten waarin ze zijn gesitueerd voor een flinke verduurzamingsopgave. Kleine schoolbesturen vormen een kwetsbare groep die veel behoefte heeft aan advies en begeleiding. Daar komt bij dat in krimpgebieden sluiting van sommige scholen op de loer ligt, omdat er te weinig leerlingen zijn en de verwachte instroom laag blijft. Dit stelt de schoolbesturen voor het dilemma wel of niet verduurzamen.

Waarom scholen in het voortgezet onderwijs?

De kleine schoolbesturen van het voortgezet onderwijs in Drenthe hebben vaak maar één tot drie eigen gebouwen. De gebouwen variëren sterk qua leeftijd en daarmee qua mogelijkheden om te verduurzamen. Ook hier speelt afname van het aantal jongeren een rol, waardoor de instroom vaak daalt. Net als in het primair onderwijs liggen fusies met andere scholen en soms zelfs sluiting op de loer. Dus ook in het voortgezet onderwijs zitten de schoolbesturen met het dilemma verduurzamen of niet.

Waarom kleine zorgaanbieders in de langdurige zorg?

Drenthe heeft een beperkt aantal kleine zorgaanbieders in de langdurige zorg (WLZ). Bij enkele kleine zorgaanbieders is een positieve drive aanwezig om het thema duurzaamheid in de breedte in te vullen. Eén zorgaanbieder ondertekende in 2020 zelfs de Green Deal Duurzame Zorg. Zorgaanbieders in Drenthe zijn verenigd in de Drentse Zorgtafel. Dit netwerk leent zich goed om de opgave van het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed op de agenda te zetten en opgedane kennis te delen.

Waarom zorgaanbieders in de eerstelijnszorg?

In Drenthe zijn ruim 500 zorgaanbieders in de eerstelijnszorg actief. Hiertoe behoren onder meer huisartsen, tandartsen en fysiotherapeuten. Ze hebben vaak onvoldoende tijd om zich te verdiepen in de verduurzaming van hun gebouwen. Zeker gezien de coronacrisis en de extra druk die deze crisis oplevert voor de eerstelijnszorg, is dit begrijpelijk. Kortom: er is behoefte aan ondersteuning bij de verduurzaming van gebouwen.

Waarom culturele instellingen met een ANBI-status?

De culturele instellingen met een ANBI-status is een zeer gevarieerde groep, die niet altijd een eigen gebouw heeft. Veel instellingen huren voor hun huisvesting. Voorbeelden van culturele instellingen met een eigen gebouw die mee kunnen doen, zijn kleine musea, bibliotheken en molens. Voor de categorie Erfgoed / Monumenten vormt het Steunpunt Erfgoed Drenthe en de Monumentenwacht een goed werkende kennisinfrastructuur. Ook andere culturele instellingen kunnen hiervan profijt hebben.

Waarom dorps- en buurthuizen?

In Drenthe spelen dorps- en buurthuizen een belangrijke sociale rol in de omgeving. Veel vrijwilligers uit de directe omgeving zijn en voelen zich verantwoordelijk voor het voortbestaan en zien graag dat zoveel mogelijk mensen gebruikmaken van de accommodatie. Behoeften van mensen veranderen, waardoor de eisen die worden gesteld aan de accommodatie ook veranderen. De koepel BOKD zorgt dat al hun 245 leden op verschillende vakgebieden, waaronder verduurzaming, zich blijven ontwikkelen. Voor de verduurzaming van dorps- en buurthuizen kunnen de eigenaren gebruikmaken van een stappenplan en een checklist energie besparen.

Meer informatie voor dorps- en buurthuizen lees je in deze flyer (pdf, 344 kB)

Waarom maken sportverenigingen geen deel uit van het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed?

De provincie Drenthe heeft van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) middelen gekregen voor bepaalde doelgroepen binnen het maatschappelijk vastgoed. Sportverenigingen behoren niet tot die doelgroepen. Omdat sportverenigingen een belangrijke maatschappelijke functie vervullen, stelde de provincie Drenthe zelf middelen beschikbaar aan Stichting SportDrenthe. Met het project Drenthe Sport Duurzaam biedt SportDrenthe sportverenigingen gratis ondersteuning met een energiescan en onafhankelijk advies en begeleiding. Op basis van de energiescan wordt een verduurzamingsplan opgesteld. Vervolgens ondersteunt SportDrenthe verenigingen bij het aanvragen en beoordelen van offertes, het aanvragen van (landelijke) subsidies en de financiering en realisatie.

Drenthe Sport Duurzaam is een provinciaal samenwerkingsverband van SportDrenthe, het Drents Energieloket en de Natuur- en Milieufederatie Drenthe. Bij de uitvoering wordt nauw samengewerkt met de gemeenten en diverse sportbonden, zoals de KNVB, KNLTB en KNKV. Het project is ontstaan op initiatief van provincie Drenthe en wordt door de provincie gesubsidieerd.

Wat voor maatregelen kunnen voortkomen uit het duurzaamheidsplan?

Uit ervaringen opgedaan bij tientallen dorpshuizen en sportaccommodaties worden investeringen hoofdzakelijk gedaan in het (na-)isoleren van de gebouwschil, het plaatsen van zonnepanelen en het vervangen van de wijze van verwarmen. Dorps- en buurthuizen die aan de slag willen met
het verduurzamen van hun accommodatie kunnen in aanmerking komen voor bijvoorbeeld:

• Energiescan
• Specifiek (aanvullend) technisch advies
• Het opstellen van een Duurzaam Meerjaren Onderhoudsplan (DMJOP)
• Energiemonitoring
• Financieel advies
• Warmtescan

Staat een vastgoedeigenaar er alleen voor bij inkoop en uitvoering?

Nee, de projectfacilitator kan adviseren over bijvoorbeeld collectieve inkoop en zorgt ervoor dat de vastgoedeigenaar goed voorbereid de uitvoeringsfase in gaat.

Hoe kunnen maatregelen om gebouwen te verduurzamen, worden gefinancierd?

Financiering voor het uitvoeren van de maatregelen valt niet onder het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed. De duurzaamheidscoaches en projectfacilitatoren maken de financieringsmogelijkheden voor de uitvoering wel inzichtelijk. Daarbij gaat het om maatwerk, omdat de mogelijkheden erg afhankelijk zijn van verschillende factoren, zoals:

• de leeftijd van het gebouw;
• het gebruik van materialen en installaties in het gebouw;
• de wijze waarop het gebouw in de begroting is opgenomen;
• de vraag of er op korte termijn groot onderhoud is gepland volgens de Meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) of het Integraal Huisvestings Plan;
• de opties die er zijn als het gaat om vergunningen;
• de opties die er zijn om de buurt mee te nemen in de besluitvorming.

Richt het programma zich ook op monumenten en/of gebouwen met een erfgoedwaarde?

Er zijn gebouwen die onder het programma Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed vallen, die een monument of een gebouw met erfgoedwaarde zijn. Tijdens het inzichtelijk maken van de te nemen stappen om het gebouw te verduurzamen wordt deze status meegenomen.

Richt het programma zich ook op nieuwbouw?

Nee, het programma richt zich niet op nieuwbouw, maar uitsluitend op het verduurzamen van bestaand maatschappelijk vastgoed. Mocht bij het opstellen van de portefeuille-aanpak blijken dat nieuwbouw een (veel) betere optie is, dan wordt dat opgenomen in het advies. Een optie voor nieuwbouw kan voorkomen bij gebouwen die dusdanig oud zijn dat een investering niet of nauwelijks kan renderen. Er wordt dan nog wel gekeken hoe het gebouw voor de resterende tijd zo goed mogelijk kan worden gebruikt.

Hoe kan een klein maatschappelijk vastgoedeigenaar gebruikmaken van het programma?

Eigenaren van klein maatschappelijk vastgoed kunnen een email sturen naar maatschvastgoed@drenthe.nl. Er wordt zo snel mogelijk contact opgenomen voor het maken van een afspraak voor een vrijblijvend intakegesprek. In dat gesprek wordt duidelijk of en wanneer de vastgoedeigenaar mee kan doen aan het programma. Omdat het om veel gebouwen gaat, kunnen echter niet alle gebouwen en gebouweigenaren tegelijkertijd aan bod komen.

Waar is meer informatie te vinden over verduurzaming maatschappelijk vastgoed?

Veel informatie is te vinden bij het Kennis en innovatieplatform verduurzaming maatschappelijk vastgoed. Hier staat informatie over bijvoorbeeld portefeuilleroutekaarten, rekentools en praktijkvoorbeelden.