Steilrand als leesboek
De steilrand van Donderen kan gezien worden als een rijk geïllustreerd hoofdstuk in het aardkundig geschiedenisboek van Drenthe. De ontwikkelingsgeschiedenis van de provincie Drenthe gedurende meer dan 100.000 jaar is hier te lezen in de bodem. We lezen over smeltwaterbekkens waarin het fijne glimmerrijke Peelo-zand is afgezet.
Over het landijs dat in feite in twee richtingen is overgeschoven en de rug heeft gevormd. Over de bedekking met dekzand met sporen van vulkanische uitbarstingen danwel meteorietinslagen, van vorstwerking en van organismen van mestkevers tot oeverzwaluwen...
We lezen over het warmer wordende klimaat na de laatste ijstijd waarbij een bodemprofiel is ontwikkeld als resultaat van grondsoort, klimaat en landschappelijke ligging. Daarbovenop komen nog de uitingen van de mens die door egalisatie en bodembewerking het landschap geschikt maakte voor de landbouw.
De geschiedenis van de zandgroeve is een hoofdstuk op zichzelf en laat zien dat het bewustzijn ten aanzien van aardkundige waarden in de laatste decennia sterk gegroeid is.
Nog in de jaren zestig verstrekte de provincie Drenthe talrijke vergunningen voor ‘ontgrondingen', waardoor vele dekzandruggen en welvingen, het resultaat van tienduizenden jaren geologische processen, in een oogwenk en voorgoed verdwenen.
Toch was de illustratieve steilrand er niet geweest als de zandgroeve er niet was geweest. En het waren de oeverzwaluwen die ervoor gezorgd hebben dat de steilrand uiteindelijk behouden is gebleven.
Tegenwoordig wordt het belang van aardkundige waarden meer erkend, omdat het aan de basis ligt van het Drentse eigene en vanwege zijn archieffunctie en wetenschappelijke waarde. De provincie Drenthe heeft beleid voor bescherming en bewustwording van aardkundige waarden. Tevens wordt de ontwikkeling van Geopark de Hondsrug gestimuleerd, waarbij de unieke geologische ondergrond wordt ingezet voor een duurzame gebiedsontwikkeling.
Illustratief voor het anders denken over aardkundige waarden is de aanvankelijke planning in 2010 op de tekentafel van de NAM om een gasleiding dwars door de steilrand van Donderen te graven.
Na overleg met de provincie Drenthe heeft de NAM de steilrand willen sparen door de gasleiding in noordelijke richting om te buigen. De geplande aanleg van de gasleiding is voor de provincie Drenthe mede aanleiding geweest voor de start van het project voor de onthulling van het aardkundig monument 'Steilrand Donderen'.
De provincie Drenthe heeft zich, samen met de gemeente Tynaarlo, de NAM, Geopark de Hondsrug en de Landelijke Fokkersclub Nederlandse Landgeiten ingespannen om dit ‘geschiedenisboek' op een unieke wijze open te houden en leesbaar te maken voor een breed publiek en hier aandacht op te vestigen door het als aardkundige monument te benoemen.