Elk landschap zijn eigen natuur!
Essen
De Noordes bij Orvelte is een van de mooiste voorbeelden van een Drentse es. Door eeuwenlang bemesten met plaggenmest is de es heel geleidelijk steeds een stukje hoger komen te liggen en steekt duidelijk boven haar omgeving uit. In de akkers met onder meer winterrogge, boekweit en aardappelen zijn veel karakteristieke kruiden te vinden zoals korenbloem, gele ganzenbloem en kamille.
Veel zangvogels zoals geelgors en vink vinden hier zaden en insecten. Deze en vele andere vogelsoorten zoals grasmus, zwartkop en fitis broeden in de wallen en bosjes rondom de es. In de bosjes zijn vele planten te vinden die kenmerkend zijn voor oude Drentse loofbossen. Voorbeelden zijn grote muur, dalkruid en veelbloemige Salomonszegel.
De Noordes grenst aan de oostkant aan het beekdal van de Westerborkerstroom. Hier liggen zowel kleine, door houtwallen ingesloten weilandjes als bloemrijke hooilandjes. In het voorjaar stelen scherpe boterbloem, veldzuring en echte koekoeksbloem de show. Hier en daar staan meer soorten die kenmerkend zijn voor onbemeste hooilanden zoals kruipend zenegroen en diverse zeggesoorten. Het besloten beekdal is een uitstekend leefgebied voor vlinders zoals het oranjetipje en bont zandoogje, en vogels zoals braamsluiper en tjiftjaf.
In het reservaat Elperstroom, iets ten noorden van het aardkundig monument zijn prachtige voorbeelden te vinden van oorspronkelijke schrale en natte graslanden, die afhankelijk zijn van grondwater.
Bos en heide
In het beekdal liggen enkele oeroude bosjes, die ook een rijke flora kennen met soorten die verraden dat we hier te maken hebben met oude bosbodems op keileem en hoog grondwater. Hier staan zeldzaamheden als bosanemoon, gulden boterbloem, lieve-vrouwe-bedstro en bleke zegge. De veel jongere, aangeplante bossen zijn veel minder rijk aan bijzondere plantensoorten, maar bieden wel weer ruimte voor echte bosvogels zoals grote bonte specht, goudvink en boomklever.
Van de overgebleven heidevelden is het Reijntjesveld de meest gevarieerde. Duidelijk is te zien dat de wind hier ooit stuifheuvels heeft opgeworpen waardoor het terrein behoorlijk geaccidenteerd is. Het is voornamelijk droge heide dat de klok slaat, met soorten als struikheide, pilzegge en bochtige smele. Hier en daar staan een paar forse jeneverbesstruiken. Lokaal is ook natte heide te vinden met overgang naar venige stukken. Hier vind je dopheide, veenpluis en pijpenstrootje. Op de natste stukken is veenmos te vinden met her en der soorten die bij hoogveen horen, zoals kleine veenbes en lavendelheide.
Tot soortenrijke natuur behoort heischraal grasland met onder andere muizenoor, liggend walstro, gewone veldbies en hier en daar kleine tijm en hondsviooltje. Deze bloemrijke stukken zijn een goed leefgebied voor allerlei vlindersoorten zoals kleine en bruine vuurvlinder.
Kenmerkende vogelsoorten van deze kleinschalige heidegebieden zijn boompieper, roodborsttapuit en boomleeuwerik. Let op warme open plekjes in de hei eens op zonnebadende hagedissen. Het zijn exemplaren van de levendbarende hagedis.
Levend dorp
Tot slot is de natuur in het dorp Orvelte zelf het vermelden waard. Ingebed in oude eiken liggen de boerderijen hier in een kleinschalig dorpslandschap met poelen, slootjes en kleine bosjes. Ruige hoekjes bieden plaats aan kleine marterachtigen zoals wezel en bunzing. In de wallen en bosjes broeden bonte vliegenvanger en gekraagde roodstaart. Holle bomen vormen nestgelegenheid voor de steenuil, terwijl de kerkuil juist graag in oude boerderijen broedt, net als boeren- en huiszwaluw.
In de sloten en poelen leven groene kikkers en - als zeldzame curiositeit - de alpenwatersalamander.
