Landschap

Het Fochteloërveen is een restant van het hoogveen dat eens het hele deelgebied Smildervenen bedekte. Het Fochteloërveen ligt half in Drenthe en half in Friesland. Het veen is een restant van de uitgestrekte Smildiger venen; een hooggelegen plateau-hoogveen. Grootschalige verveningen en daarna ontginningen hebben dit gebied tussen 1600 en 1990 volledig van karakter doen veranderen. Het Fochteloërveen en het Witterveld zijn resten die als natuurreservaat in stand gehouden worden.

De Drentse Hoofdvaart fungeerde als ontginningsbasis en transport-as van de verveningen van het gebied, het landschap behoort tot het landschapstype Veenkolonieën. Tussen Assen en Hoogersmilde ontwikkelde zich een nagenoeg aaneengesloten lintbebouwing. Kenmerkend voor de Smildervenen zijn de strakke verkaveling en grote weidse ruimtes met wijken. Op de kaart is de blokverkaveling met wisselende perceelsrichting goed te onderscheiden. In het veld bepalen de haaks op de hoofdvaart gelegen wijken en wegen met laanbeplanting het landschapsbeeld.

De ontginning van Veenhuizen heeft een afwijkende ontstaansgeschiedenis en behoort tot het landschapstype Ontginningskoloniën van Weldadigheid. Werd tot nog toe de ontginning als basis gezien als economische ontwikkeling zowel agrarisch als industrieel, heeft de start van de ontginning van Veenhuizen een maatschappelijke basis. Kenmerkend is de tot op heden beleefbare samenhang tussen landschapsstructuur en architectuur. De Kolonievaart fungeert als ruimtelijke drager waarop alle wijken, wegen en lanen zijn georiënteerd. Rijksbouwmeester W.C. Metzelaar intensiveerde aan het eind van de negentiende eeuw de orthogonale, hiërarchische structuur door de plaatsing van de gebouwen in een vaste ritmiek, en door laan- en individuele beplanting. De Kolonievaart en de parallel gelegen N919 ontsluiten de gehele kolonie Veenhuizen.