Cultuurhistorie
De waterlopen Oude Vaart, Wold Aa en Reest en de genoemde veenontginningen zijn bepalend geweest voor de hoofdstructuur van het gebied. Samen vormen zij een waaier van waterlopen met daartussen de veenontginningen met hun lange bebouwingslinten en langgerekte verkavelingsstroken. De basis voor de huidige ruimtelijke structuur is gelegd in de Middeleeuwen.
In de twaalfde eeuw zijn vanuit het klooster in Ruinen de randveenontginningen in Ruinerwold, Koekange en Nijeveen begonnen.
De ontginning rond Kolderveen is in de dertiende eeuw begonnen vanuit Steenwijk. De veenontginningen, vaak vanuit smalle zandruggen, leiden regelmatig tot het verschuiven van de bewoningslinten als gevolg van wateroverlast door de ontginningen. Zichtbaar in bv. Ruinerwold, en aan eenzaam gelegen kerkjes zoals de kerk van Koekange. Wanneer in het uitgerekte slagenlandschap de bewoning te ver van de ontginning verwijderd raakt, wordt ook wel een nieuw lint aangelegd zoals de Kolderveense- en Nijeveense Bovenboer.
Waar de waterlopen en griften samenkomen heeft Meppel, als centrum in een web van waterwegen, zich vanaf de Middeleeuwen ontwikkeld als handelsstad en doorvoerhaven.
Ook in het Reestdal zijn de eerste hoven gesticht in de Middeleeuwen. De grillige loop van de Reest is authentiek gebleven als grensrivier met Overijssel, met aan weerszijden zandkoppen waarop losse erven en esgehuchten zich aftekenen als eilanden in een open uitgestrekt beekdal.
In de periode 1860-1940 volgt een nieuwe impuls voor ruimtelijke ontwikkelingen in het gebied, tijdens de economische bloei van de zuivelsector en de varkensexport. Binnen de middeleeuwse hoofdstructuur worden andere accenten aangebracht en verschijnen nieuwe elementen: wegdorpen ontwikkelen een tweede lint, boerderij en erf verrijken (Haakswold), en rechte autonome lijnen van de infrastructuur van spoor- weg- en waterwegen brengen in en rond Meppel nieuwe functies en bebouwingsstructuren.
Nabij Meppel bevindt zich ook een aantal huizen van stand zoals havezate Havixhorst, havezate Dickninge (voorheen klooster) en het landgoed Schiphorst.
