Aardkundige waarden

Het zoekgebied Emmer Venen ligt ten oosten van de Hondsrug en bestaat uit het stroomgebied van de Hunze of Oostmoersche Vaart en het zuidelijk hiervan gelegen veenkoloniale gebied met zijn (hoog)veenrestanten als het Amsterdamse Veld, Schoonebeeker veld en Oosteindsche Landen en Bargerveen. Bijzonder is het levend hoogveen Meerstalblok in het Bargerveen. Het Schoonebeekerdiep ten zuiden van de Emmer Venen is de grens tussen Nederland en Duitsland. Het Hunzedal is van oorsprong een smeltwaterdal dat zich vormde tijdens het afsmelten het landijs van het Saalien, in het oerstroomdal van de Eems. De Hondsrug begrenst aan de westzijde het Hunzedal. De bovenloop gebieden zijn het Odoornerveen en het gebied bij Valthe. De oostelijke begrenzing wordt tussen Zuidlaren en Exloërmond gevormd door een hoger gelegen zandrug waarop een aantal kleine dorpen liggen Onder verdwenen veen kwam zand van goede kwaliteit voorhanden. In Weiteveen werd kleinschalig zand gewonnen. In het Hunzedal is in tegenstelling tot het gebied ten oosten van deze zandrug geen hoogveen gevormd. In het oostelijk veengebied kon in het Holoceen (vanaf tienduizend jaar geleden), veenvorming optreden: het Bourtangerveen. Na de ontginning van het veengebied is de oorspronkelijke dekzandvlakte met stuifzandruggen weer zichtbaar. Het oorspronkelijke vroeg-holocene reliëf en bijbehorende landschapsvormen (stuifruggen; pingo's) is in het meest noordwestelijke deel van het voormalige hoogveen gebied nog herkenbaar en gekarteerd op de nieuwe geomorfologische kaart van Drenthe. Tevens worden nog enkele hoogveenrestanten aangetroffen. De bekendste hiervan is het Bargerveen.