Samen werken aan het behoud van boerenlandvogels
Het is vroeg in de ochtend, even buiten het plaatsje Dalen, aan de rand van een akker. De temperatuur ligt rond het vriespunt, de hemel is strakblauw en de zon schijnt volop. Ideale omstandigheden om op zoek te gaan naar de nesten van boerenlandvogels. En dat is precies wat Jorian Huisman en Heleen Strockmeijer van Agrarische Natuur Drenthe en twee vrijwilligers van Weidevogelbescherming Kerkenveld-Alteveer gaan doen. Dat doen ze niet met het blote oog, maar door middel van een drone. Dat is het nieuwste wapen bij de bescherming van akker- en weidevogels, als onderdeel van ‘Uitvoeringsplan Drentse Boerenlandvogels 2021-2025’.
Terwijl de vrijwilligers de drone in gereedheid brengen, vertelt Huisman wat er gaat gebeuren. “Er zitten twee camera’s op de drone, een warmtecamera en een gewone camera. Tijdens de eerste zoekvlucht worden ‘spots’ vastgelegd; de warmtecamera maakt zichtbaar waar zich een nest bevindt. Daarna volgt de ‘spotvlucht’, veel lager boven de grond wordt bekeken of het daadwerkelijk om een nest gaat. De locatie van het nest wordt in een landelijke database vastgelegd en er worden stokken om het nest heen gezet. Daar kan de boer dan rekening mee houden als hij het land gaat bewerken.” Ze kunnen de nesten ook ‘uitrasteren’, dat is een preventieve bescherming tegen roofdieren als de vos, marter, das en wilde kat. Daarbij worden niet alleen de eieren, maar ook de opgroeiende kuikens beschermd die hun eerste stappen buiten het nest zetten.
Het gebruik van de drone, zo vervolgt Huisman, is vooral een manier om snel en efficiënt een perceel af te zoeken. Anders moet het onderzoek te voet plaatsvinden en moet er meer geduld betracht worden; de vogels zijn bang voor mensen, maar de drone zien ze niet als bedreiging.
Ermberaad
Een paar meter verderop legt Peter Bennema uit hoe de inzet van de drone deel uitmaakt van een groter plan ter bescherming van Drentse weide- en akkervogels. “Een paar jaar geleden heeft de provincie een groot aantal partijen bij elkaar gezet, omdat een aantal daarvan vaak met de ruggen tegen elkaar stond: boeren, jagers en natuurbeschermers. In een kroeg in het dorpje Erm is een vergadering gehouden waarbij alle partijen aanwezig waren, zoals Landschapsbeheer Drenthe, Agrarische Natuur Drenthe (AND), boeren, vrijwilligers, terreinbeherende organisaties en wildbeheereenheden, Boermarken en Drents Particulier Grondbezit. Iedereen heeft zijn woordje gedaan. Daar is het Ermberaad uit voortgekomen, Alle partijen hebben toen een verklaring ondertekend dat ze zich zullen inspannen voor behoud en herstel van de weide- en akkervogels. En ik mag mezelf onafhankelijk voorzitter noemen van dat beraad.”
De activiteiten van het Ermberaad richten zich op biotoopverbetering en bescherming van de vogelsoorten. De noodzaak van deze gezamenlijke aanpak is evident: In Nederland gaat het al decennia bergafwaarts (70 % afname sinds 1990) met de weidevogels (zoals grutto, kievit en wulp) en akkervogels (zoals patrijs, gele kwikstaarten, kneu en veldleeuwerik).
Nauwe samenwerking
Bennema schreef, op basis van de ervaringen van de eerste jaren van het Ermberaad, met een collega het 'Uitvoeringsplan Drentse Boerenlandvogels 2021-2025’, als leidraad voor een langdurend structureel beleid. Het draagvlak onder de deelnemers aan het Ermberaad voor het uitvoeringsplan is groot. Agrarische Natuur Drenthe voert de regie binnen door de provincie begrensde gebieden voor agrarisch natuurbeheer (ANLb), die op landelijke schaal goed scoren qua dichtheden van de vogelsoorten. Het beheer voor akkervogels (1,7 miljoen euro per jaar) en weidevogels (585.000 euro per jaar) bestaat bijvoorbeeld uit wintervoedselveldjes, uitstellen van maaien en verbetering van biotoop.
Buiten de begrensde gebieden voert Landschapsbeheer Drenthe, samen met vrijwilligersgroepen de zogeheten ‘flexibele beheerregeling’ uit. Deze regeling, die gericht is op de weidevogels, wordt door de provincie gefinancierd (€ 130.000 per jaar). Daarbij gaat het om vooral om maaibeheer, nestbescherming en biotoopverbetering, waarbij de boeren rekening houden met de aanwezigheid van nesten en jonge vogels. De twee organisaties werken nauw samen. Het werk van het Ermberaad sluit aan bij het provinciaal beleid dat gericht is op biodiversiteit en natuurinclusieve landbouw. De provincie heeft hier voor de komende drie jaar zeven miljoen euro beschikbaar gesteld.
Boeren enthousiasmeren
Een belangrijk onderdeel van de bescherming van de vogels, zo legt Huisman uit, is biotoopverbetering. “We willen zo veel mogelijk boeren enthousiasmeren mee te doen de leefomstandigheden van de vogels te verbeteren. Dat maken wij financieel mogelijk. Zo kunnen wij de aanleg van akkerranden mogelijk maken; kruidenrijke stroken, die insecten trekken en bovendien beschutting bieden voor jonge vogels tegen roofdieren. Of een plasdras, dat zijn natte stukken land waar vogels onder meer voedsel, bescherming en rust vinden.”
Op plekken waar AND en vrijwilligers al langer contact hebben met boeren, zit het met de bescherming van boerenlandvogels vaak wel goed, weet Huisman. “Maar vooral in het begin van het agrarisch natuurbeheer waren boeren nog wel eens terughoudend. Ze vroegen zich af: kan ik nog wel gewoon mijn werk doen?” Bennema: “Ze hebben natuurlijk ook te maken met een bepaalde druk, een productie die ze moeten draaien. Een beetje compensatie helpt daarom heel erg. AND en LBD hebben een goede naam opgebouwd, heb ik gemerkt.”
Positief nieuws
De vraag is of deze lokale initiatieven genoeg zijn om het tij te keren. Huisman: “Als je niet doet wat wij nu doen, is de situatie uitzichtloos. Samen met boeren en weidevogelvrijwilligers beschermen wij actief de nesten en werken we aan verbetering van het biotoop. Dan is dat in ieder geval niet de reden van de achteruitgang.”
Er is inmiddels ook goed nieuws te melden: er zijn gebieden waar de stand van de weidevogels stabiliseert. En op sommige plekken laten de akkervogels zelfs een stijgende lijn te zien. Huisman: “Dat zijn vogels die wat flexibeler zijn, dus de aangelegde akkerranden en winterveldjes helpen zeker.”