Nieuwjaarstoespraak 2025 commissaris van de Koning Drenthe, Jetta Klijnsma

Nieuwjaarstoespraak commissaris van de Koning in Drenthe

Dinsdag 7 januari 2025, provinciehuis Drenthe - alleen het gesproken woord telt!

Goedemiddag allemaal!

Wat fijn om hier terug te zijn op het Provinciehuis en jullie allemaal weer te zien! Het is nu ruim twee maanden geleden dat ik mijn heup brak. Dank voor alle beterschapswensen, steunbetuigingen en lieve kaartjes! Dit is ‘naoberschap’: collega’s en rechterhanden die delen van mijn werk hebben overgenomen.

In het bijzonder onze loco Jisse Otter. Jisse, bedankt en dat op de drempel van je welverdiende politiek pensioen! Ook dank aan Jan Brouwer, als vicevoorzitter van de Provinciale Staten leidde hij de Statenvergadering helemaal prima. Met Simone Buissink, onze griffier, aan zijn zijde.

Ik ben blij dat we vandaag samen het nieuwe jaar kunnen beginnen. Omdat 2025 niet zo maar een jaar is. Dit jaar vieren én herdenken we tachtig jaar vrijheid. Tijdens mijn jeugd in het naoorlogse Hoogeveen was de Tweede Wereldoorlog nooit ver weg. Spannende verzetsverhalen gingen over tafel, bijvoorbeeld over verzetsleider Johannes Post uit Hollandscheveld. Of over Joodse Hoogeveners die zijn weggevoerd en nooit terugkwamen. Of over plaatsgenoten die “fout waren” in de oorlog.

Maar ik herinner me ook het zwijgen, over de jaren die voor veel mensen lang en pijnlijk zijn geweest. En natuurlijk de verhalen over de bevrijding van april 1945, met onder meer Canadezen, Fransen, Belgen en Polen die Drenthe bevrijdden van de bezetter. De oorlog groeide zo uit tot een ijkpunt in onze geschiedenis en houdt ons een spiegel voor. Met als bekendste plek Herinneringscentrum Kamp Westerbork; hopelijk worden de plannen voor vernieuwing werkelijkheid.

Komende maanden gaan we uitgebreid aandacht besteden aan tachtig jaar vrijheid. ‘Op welke grond dan ook’, heet ons programma, een verwijzing naar artikel 1 van de Grondwet. U kent het ongetwijfeld: ‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan”. “Handicap” en “seksuele gerichtheid” zijn hier in 2023 terecht aan toegevoegd.

Hierachter, in de Statenzaal, onthullen we over een paar weken een kunstwerk dat het fundament van onze samenleving weergeeft. Hiermee trappen we samen met  de gemeente het programma voor 80 jaar vrijheid af. In het spoor van onze toenmalige bevrijders gaan we door de hele provincie. De eerste stad die werd bevrijd is Coevorden. Hier beginnen we met een festivalachtig programma, in het teken van blijdschap en hoop. In Emmen en Assen zijn speciale theatervoorstellingen en films te zien. De route eindigt in Groningen, waar op 16 april de bevrijding van Noord Oost Nederland wordt herdacht. Samen met de provincies Groningen, Fryslân en Overijssel en het Nationaal Comité 4 en 5 mei toont Drenthe een proeverij van onze voorstellingen. Ik kijk ook uit naar de theatervoorstelling voor jongeren in april, langs de bevrijdingsroute in Midden-Drenthe.

Zo kunnen we, samen met de gemeenten en waterschappen, de bevrijding en betekenis daarvan overal ervaren. We gaan niet alleen stilstaan bij vrijheid, maar ook gelijkheid, democratie en rechtsstaat. Dat klinkt abstract, maar het leert ons…

Dat iedereen meetelt in onze samenleving, ongeacht afkomst of religie en dat we rekening houden met minderheden en afwijkende meningen

Dat we onze instituties, zoals vrije pers en rechtspraak, op waarde schatten

Dat we mensen die vluchten voor oorlog en geweld een dak boven hun hoofd bieden, zoals de Drentse gemeenten en gemeenten elders in het land doen met de uitvoering van de Spreidingswet.

En dat dit allemaal niet vanzelfsprekend is, maar elke dag en overal aandacht en onderhoud vergt.

‘Op welke grond dan ook’, gaan we dus veel horen . Maar als we het ontdoen van de wettelijke betekenis, zou het ook kunnen staan voor een vraagstuk dat Drenthe bezighoudt. Onze gronden zijn namelijk in trek. Drenthe bevindt zich daarmee in het oog van de storm van wat gedeputeerde Yvonne Turenhout de slag om de ruimte noemt. Het Rijk kijkt met interesse naar de ruimte die wij kunnen bieden om opgaven voor het hele land in te vullen. Denk aan woningen, natuur, defensie, bedrijvigheid of toerisme. Uiteraard gaan we hier zeer zorgvuldig en kritisch mee om. En we willen er natuurlijk het nodige voor terug – onder voorwaarden.

Onze provincie blijft een geliefde plek om te wonen, zo blijkt uit de aanbevelingen van het Burgerberaad Drenthe over wonen en de Woonagenda. Maar meer woningen vallen en staan met een goede bereikbaarheid. Tussen dorpen, met goed openbaar vervoer, en tussen Drenthe en de rest van het land. Met de Nedersaksenlijn, de Lelylijn en de verbetering van het bestaande spoor hebben we onderbouwde plannen. U kunt ze dromen, mede door de tomeloze inzet van Henk Jumelet. Daarom wordt het hoog tijd dat Den Haag over de brug komt en een begin maakt met de aanleg van de spoorlijnen. En de belofte van ‘Elke regio telt’ gestand gaat doen. Helaas is er nog geen euro extra voor vrijgemaakt. Dat moet echt anders!

Ruimte hebben we ook nodig om te ondernemen en bij te dragen aan voedselzekerheid. Denk aan de PAS-melders en boeren die snakken naar duidelijkheid en perspectief. Met de nieuwe landbouwkoers, opgesteld door Jisse Otter, gaat beoogd gedeputeerde Gert-Jan Schuinder hier richting aan geven. En Willemien Meeuwissen streeft in de economische koers naar de juiste balans tussen welvaart en welzijn. Dat ons vestigingsklimaat op orde is, blijkt uit het besluit van TVM om Hoogeveen trouw te blijven en te investeren in nieuwbouw.  Hopelijk volgt de Rijksoverheid dit voorbeeld, want we bieden graag onderdak aan extra Rijksdiensten.

Op cultureel gebied ondernemen we ook graag. Denk aan onze nieuwste aanwinsten: De Buitenplaats in Eelde en Van Gogh’s ‘Landschap met een boerderij’.  Samen met het vernieuwde Drents Museum hebben we zijn derde Drentse schilderij naar huis gehaald. Alle inwoners hebben het kosteloos kunnen zien, want het werk is op tournee geweest in de provincie. Zo kan iedereen kunst en cultuur ervaren. Zo hoort het, daarom is het zo goed dat de BTW-verhoging is teruggedraaid. Wat van waarde is, moet je niet extra belasten. Daarom geven we het goede voorbeeld en heeft gedeputeerde Jisse Otter in de cultuurnota extra geld vrijgemaakt.

U merkt het: we gaan in Drenthe in de hoogste versnelling door, in lijn met de TT die hier nu al 100 jaar plaatsvindt. Dit gaan we groots vieren, met onder meer een speciale herdenkingsmunt en een film. Ondanks de onduidelijkheid die het Rijk soms biedt, werken de raderen in dit huis dus op volle toeren. Gelukkig houdt gedeputeerde Egbert van Dijk een oogje in het zeil. Naast een sluitende begroting, en natuurlijk de wolf, waakt hij over ons landschap. Ons kostbaarste bezit, waar boeren en natuurbeheerders al eeuwenlang jaren samen voor zorgdragen en waarmee we natuurlijk doorgaan in het landelijk gebied.

Dames en heren,

Ik begon deze toespraak met de bevrijding van Drenthe. Op de oude foto’s zien we blije mensen de bevrijders onthalen. Nog een paar jaar en de laatste ooggetuigen zullen zijn overleden. Dat verplicht ons dit lustrum grondig te herdenken en uitbundig te vieren. En hun inzet voor vrijheid, gelijkheid en democratie voort te zetten.

Dat is hard nodig in deze wereld, als je kijkt naar de oplopende spanningen. Grenzen kun je niet zomaar meer oversteken. We zien een nieuw ijzeren gordijn. De verhoudingen tussen wereldmachten als de VS, China en Rusland staan op scherp. De oorlogen in Gaza en Oekraïne, de situatie in Syrië:  het laat niemand onberoerd en zet de internationale rechtsorde zoals we die kennen sinds de Tweede Wereldoorlog onder druk. Vertrouwen in elkaar is wereldwijd ingewikkeld. De roep om sterke leiders groeit, maar zet dit onze vrijheid, waar we zo lang voor hebben gestreden, niet onder druk? Ik moet denken aan  ‘Over de muur’ van Klein Orkest, één van mijn favoriete liedjes:

“En alleen de vogel
Vliegen van West- naar Oost-Berlijn
Worden niet teruggefloten
Ook niet neergeschoten
Over de Muur
Over het IJzeren Gordijn
Omdat ze soms in het westen
En soms ook in het oosten willen zijn.”

We moeten daarom betekenis blijven geven aan artikel 1 van de Grondwet. Wij sluiten ons nu teveel af voor elkaar. Controverses worden uitvergroot. Maar mensen moeten weer om elkaar heen gaan staan. Kijken naar wat ons bindt in plaats van wat ons verdeelt. Zoals onze Koning zei in zijn nieuwjaarstoespraak: ‘We hoeven elkaars overtuigingen en opvattingen niet te delen. Als we ons maar realiseren dat anderen, net als wij, mensen zijn van vlees en bloed. Met herkenbare emoties. (…) Begrip zorgt voor verbinding. Laten we bij alle verschillen van mening ook op zoek gaan naar het menselijke dat ons samenbrengt.’

Tijdens het volksfestijn rondom Koningsdag in Emmen hebben we gezien hoe groot de kracht van onze samenleving is. Of het nou in de dorpen of wijken is, op het zand of op het veen: de Drent zet zich graag in voor de ander. En laten we zorgen dat iedereen, inclusief ons kabinet, ziet dat Drenthe een koploper is op het gebied van naoberschap, wederzijds begrip en hartelijkheid. Op welke grond dan ook!